İkinci El Piyasasında Araba Fiyatları Nasıl Değişti, Otoendeks Analizi

Acaba son yıllarda ikinci el araç fiyatları nasıl değişmiştir. Kaç ay çalışsam bir araç sahibi olabilirim, araç fiyatlarının yatırım araçları karşısındaki durumu nedir?

Otoendeks olarak, her ay ikinci el otomobil fiyat endeksi ilan edilmektedir. İkinci el otomobil fiyat endeksi, her ay ikinci el araba piyasasındaki fiyat artış ve azalışını raporlamak maksadıyla hesaplanmaktadır.

Toplam satış adetlerine göre ağırlıklı ortalama alınarak son ayın araç satış fiyatları hesaplanır. Sonrasında bir önceki aya göre fiyattaki artış/azalış oranı bulunur. Bulunan bu artış/azalış oranı son ayın ikinci el otomobil fiyat endeks değerine uygulanarak yeni ayın ikinci el otomobil fiyat endeksi bulunur. Böylelikle ikinci el araba piyasasındaki fiyat değişimini belirli bir markaya ve modele bağlı kalmaksızın fikir sahibi olma ve takip etme imkanı elde edilmiş oluyor.

01.01.2018 tarihi itibariyle endeks 100 puandan başlamaktadır. Daha sonra ortalama fiyat değişimi oranına göre 100 puan arttırılarak ya da azaltılarak ilgili aydaki Otoendeks hesaplanmaktadır. Böylece her ay ortalama araç fiyatları belirlenmiş olur, yani 100 puan değerindeki bir aracın aylık fiyat değişimi piyasa şartları dikkate alınarak tespit edilir.

Bu yazımızda 01.01.2018 tarihinde piyasa değeri 100.000 TL olan bir aracın bugüne kadar uzanan seyrini inceleyeceğiz. Otoendeks kullanılarak 100.000 TL değerindeki aracımızın piyasadaki fiyat değişimi belirlenecektir. Aracın Ocak 2018’den günümüze fiyat değişimi aşağıdaki grafikte turuncu çizgiyle gösteriliyor. Mayıs 2020’ye kadar araç fiyatının stabil bir biçimde artmakta olduğunu görüyoruz. Nisan 2020-Kasım 2020 arasında fiyattaki artış hızının yükseliyor. Bunun pandemi döneminde sıfır araç arzında oluşan daralma nedeniyle olduğunu biliyoruz. Kasım 2020 – Ekim 2021 arasındaki dönemde artış hızı yavaşlasa da bu dönemden sonra Aralık 2021’e kadar endeks hız artmaktadır. 2022 yılına bakacak olursak yılın ilk 4 ayı endekste ciddi bir değişiklik olmuyor. Ancak mayıs ayıyla birlikte endeks artışı hızlanıyor.

Grafiğe genel olarak baktığımızda yılın ilk aylarınca araç fiyatları fazla değişmiyor. Baharla birlikte araç fiyatlarının arttığı görülüyor. Eğer çok sık araç değiştiriyorsanız araç almak için en iyi dönemin nisan-mayıs ayları olduğu, satmak için ise en iyi dönemin yılsonu olduğu görülüyor.

Grafikte ayrıca dolar kuru, altın ve enflasyon karşısında arabamız değer kazanmış mıdır sorusun cevabı da mevcut, grafikte sarı renkli çizgiler 2018 başında araç için ayırdığımız 100.000 TL ile altın alınsaydı şimdi kaç TL olurdu sorusunun cevabını veriyor. Yeşil renkli çizgi 100.000 TL ile alınan doların şimdi kaç TL olduğunu göstermekte, kesikli çizgiler ise bu paranın enflasyonla birlikte artışını gösteriyor. Eğer Ocak 2018 de araç almak yerine bu parayla altın alınsaydı bugün itibarıyla paramız 614.000 TL, dolar alınsaydı 491.000 TL olacaktı. Aracımızın değeri geçen bu süre içinde 526.000 TL oldu, aracımız dolar karşısında değer kazanmış, ancak altın karşısında değer kaybetmiştir.

Ocak 2018’deki 100.000 TL nin enflasyon oranında nemalandığı ele alınsın. Yukarıdaki grafikte kesikli çizgiler Ocak 2018’deki 100.000 TL’nin enflasyon karşısında değişimini göstermektedir. Tüfe’deki oran dikkate alınınca 100.000 TL’nin bugünkü değeri 331.000 TL olmakta, Üfe’de bu tutar 635.000 TL olmaktadır. İkinci el otomobil fiyat endeksindeki değişimin Üfe’ye daha yakın olduğu görülmektedir. Grafikten de anlaşılacağı üzere ikinci el otomobil fiyat endeksinin Dolar kuru ve Üfe’deki değişimle benzerlik gösterdiği görülmektedir.

Grafik biraz daha incelenecek olursa dolar ve altın kurundaki ani değişikliklerin araç fiyatına hemen yansımadığını görüyoruz. Eğer cebimizde döviz varsa kurlardaki ani yükselişler bize karlı bir alım fırsatı verirken ani düşüşler ise satışta kar fırsatı veriyor.

Bu tespitimizi aşağıdaki grafikte daha net bir biçimde görebiliyoruz. Kurun ani yükseldiği Ağustos 2018 de aracımızı 16.000 dolar veya 425 gram altına alabiliyorken, ani düştüğü Ocak 2021’de 31.000 dolar veya 550 gram altın karşılığına satabiliyoruz. Sıfır araçların fiyatlaması günlük döviz kurlarıyla hesaplanmaktadır bu nedenle sıfır araç alımlarında döviz cinsinden bir fırsat vermemektedir. Aşağıdaki grafikten aracımızın değerinin dönem içinde 380 gr ile 620 gr altın karşılığı olarak değiştiği görülüyor.

Araç fiyatlarının kur ve enflasyon verilerine göre değişimini gördük peki alım gücü açısından durum nedir. Ocak 2018’den günümüze acaba araç alım gücümüz nasıl değişti. Bunun için incelediğimiz dönemdeki memur maaşlarını araştırdık. Peki kaç maaşla aracımızı satın alabiliyoruz? Cevabı aşağıdaki grafikte bulunuyor. Bu grafikte dört meslek sahibi de memur oldukları için maaşları aynı oranda artıyor, bu nedenle grafiklerin değişim formları aynıdır. Bu grafikte araç alımı için en ucuz dönemin Ocak-Ekim 2019 döneminde olduğu görülüyor. Profesör olarak bu dönemde 12 maaşla araç satın alınabiliyorken, öğretmen maaşıyla bu araç için 27 ay çalışması gerekiyor. 2020’nin sonlarında ise aynı aracı almak için daha uzun süre çalışmak lazım. Profesörümüz bu dönemde araç almak için 20 aylık maaşımı, öğretmenimizin ise 47 aylık maaşını harcaması gerekiyor. Ekim 2021’e kadar alım gücünde ciddi bir değişim olmuyor, ancak yıl sonuna kadar trajik bir şekilde alım gücünün düştüğü görülüyor. Araç almak için 62 öğretmen maaşı veya 27 profesör maaşı gerekiyor. 2022 yılına bakacak olursak Ocak ve temmuz aylarında maaş zamlarından dolayı alım gücü yükseliyor, ancak bir sonraki ayda alım gücünün tekrar sert bir biçimde düştüğü görülüyor. 2022 yılındaki genel tirendin alım gücünün azalması yönünde olduğu görülüyor.